23 Νοεμβρίου 2017

Γιατί δεν θυμώνεις;

Γράφει η Φωτεινή Μαστρογιάννη 

«Ο θυμός είναι καλύτερος από τη λύπη. Όταν είσαι θυμωμένος, τα πράγματα αλλάζουν». 
Μάλκολμ Χ 

Ο φόβος θεωρείται το πιο ισχυρό συναίσθημα. Στον φόβο έχω αναφερθεί και  σε προηγούμενα κείμενά μου αλλά στο παρόν θα σταθώ στις ιδιαίτερα σημαντικές επισημάνσεις της Λωρήν Γιάνγκ (Lauren Young) στη διδακτορική της διατριβή, σε ένα επιστημονικό πεδίο σχετικά άγνωστο για τον πολύ κόσμο όπως είναι αυτό της πολιτικής ψυχολογίας. Η διατριβή αυτή πραγματεύεται την ψυχολογία της καταστολής και τη διαφωνία στον απολυταρχισμό και παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Όσο πιο πολύ αυξάνει ο φόβος τόσο πιο αποτελεσματικές γίνονται οι απειλές καταστολής αλλά και τόσο περισσότερο μειώνεται η διάθεση του ανθρώπου να εκφράσει τις δημοκρατικές του πεποιθήσεις ή ακόμα και την εναντίωσή του στο απολυταρχικό σύστημα. Αυτού του τύπου οι αλλαγές συνοδεύονται από απαισιοδοξία, απάθεια και αποφυγή του κινδύνου. 

Ένα αυταρχικό καθεστώς χρησιμοποιεί τον φόβο για να τονίσει και να αυξήσει το κόστος της διαφωνίας των πολιτών σε αυτό (π.χ. μετάδοση στάσης του τύπου - ας καθίσουμε στ’αυγά μας, εμείς θα βγάλουμε το φίδι από την τρύπα; Δεν βλέπεις τι έπαθε ο Χ; ) προκειμένου αυτοί να μειώσουν την αντίστασή τους. Κατ’αυτό τον τρόπο, μεταδίδεται ο τρόμος (γι’αυτό και ο βομβαρδισμός με ειδήσεις τρόμου από τα ιδιωτικά μέσα μαζικής «ενημέρωσης») οι πολίτες δεν αντιδρούν, γίνονται απαισιόδοξοι και όπως προείπα, αποφεύγουν τον οποιονδήποτε κίνδυνο.

Κατ’αυτό τον τρόπο, ένα αυταρχικό καθεστώς είτε αυξάνει τις καταπιεστικές του πράξεις ή οδηγεί τα άτομα να επανεκτιμήσουν τα συναισθήματά τους (χαρακτηριστικό παράδειγμα η συζήτηση για την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα η οποία υφίσταται πλέον σε πολύ μικρότερο βαθμό όπου οι πολίτες κυριολεκτικά επανεκτίμησαν τη στάση τους, έχοντας ιδιαίτερα αυξημένο το κόστος διαφωνίας βλ. π.χ. η αύξηση αισθημάτων τύπου «θα καταστραφούμε περαιτέρω, η Ελλάδα είναι Ψωροκώσταινα και πρέπει να εξαρτάται από τους μεγάλους όπου χωρίς αυτούς δεν μπορεί να ζήσει κτλ.»)

Υπό αυτές τις συνθήκες, μορφές παθητικής αντίστασης όπως είναι το κίνημα κατά των πλειστηριασμών, οι καταλήψεις κτλ είναι πιο πιθανόν να έχουν μεγαλύτερη συμμετοχή από ότι η ενεργητική αντίσταση όπως είναι οι διαδηλώσεις. 

Η Γιανγκ κάνει μία εξίσου σημαντική παρατήρηση αναφερόμενη στους ψηφοφόρους που είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι στη βία και υποτάσσονται στις απειλές. Αυτοί είναι κυρίως οι φτωχοί οι οποίοι τόσο σωματικά όσο και ψυχολογικά είναι ευάλωτοι στη βία. 
Καταλαβαίνουμε λοιπόν ότι όσο πιο πολύ φτωχοποιείται μία κοινωνία, τόσο πιο υποταγμένη γίνεται. 

Οι σωματικές αδυναμίες των φτωχών περιλαμβάνουν την ικανότητά τους να προστατευθούν από τη βία γιατί δεν μπορούν να επενδύσουν στην ασφάλεια (δεν έχουν όπλα, σωματοφύλακες κτλ.) αλλά ούτε και μπορούν να φύγουν (μπορεί να είναι άρρωστοι, ηλικιωμένοι, να μην έχουν τα προσόντα που να ζητά κάποια άλλη χώρα υποδοχής κτλ).

Ως ψυχολογική αδυναμία ορίζεται η αίσθηση υψηλού προσωπικού κινδύνου που μπορεί να αισθάνεται κάποιος  (π.χ. μην μιλάς θα χάσεις τη δουλειά σου, εσύ θα αλλάξεις τον κόσμο κοκ) ή η αδυναμία επεξεργασίας του πολιτικού κινδύνου με βέλτιστο τρόπο (στο σημείο αυτό ιδιαίτερο ρόλο επιτελεί η παραπληροφόρηση με τη διόγκωση ειδήσεων φόβου που κυμαίνονται από την αίσθηση πολέμου με άλλα κράτη, εμφυλίου πολέμου, απομόνωσης από το παγκόσμιο γίγνεσθαι,  περαιτέρω οικονομικής τιμωρίας από ισχυρά οικονομικά κέντρα κοκ).

Ιδιαίτερα όμως σημαντική είναι και η άλλη παρατήρηση της Γιανγκ «εάν οι φτωχοί καταστέλλονται ευκολότερα από τους πλούσιους, οι πολιτικοί σε ημι-δημοκρατικά συστήματα δεν έχουν κίνητρο να καλύψουν τις ανάγκες των φτωχών». Το γεγονός αυτό φαίνεται και από το ότι οι ημι-δημοκρατικοί ηγέτες πολύ φτωχών χωρών δεν προχωρούν σε αναδιανομή του πλούτου παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία των ψηφοφόρων τους είναι φτωχοί. Τέτοιοι ηγέτες μπορούν εύκολα να χειραγωγήσουν τους φτωχούς γιατί είναι πιο δεκτικοί στις απειλές.

Ο θυμός όμως μπορεί να είναι το αντίθετο του φόβου και είναι η κινητήριος δύναμη πολιτικής κινητοποίησης σε αυταρχικά καθεστώτα. Αυτοί που έχουν θυμώσει είναι κι αυτοί που παλεύουν περισσότερο για την αλλαγή της κατάστασης. Ο θυμός αλλά και ο ενθουσιασμός κινητοποιούν σε δράση μόνο που ο θυμός φέρνει πιο δυνατά αποτελέσματα. Ειδικότερα, επισημαίνει ότι η σχετική αποτελεσματικότητα του θυμού είναι υψηλότερη σε περιοχές που είχαν υποστεί στο παρελθόν καταστολή. 

Η Γιάνγκ συνεχίζει λέγοντας ότι πραγματικά γεγονότα καταστολής είναι σπάνια και έτσι οι πολίτες αφήνονται  να εξάγουν μόνοι τους συμπεράσματα όσον αφορά τις πράξεις αντίδρασης που μπορεί να σκέπτονται να πραγματοποιήσουν με βάση διάφορα ασαφή σήματα καταστολής του συστήματος.

Ένα ασαφές σήμα καταστολής είναι η διαρκής ύπαρξη αστυνομικών σε όλες τις γειτονιές και σε κομβικά σημεία της πόλης που δεν σχετίζεται απαραίτητα με την τήρηση της τάξης και της ασφάλειας αλλά αποτελεί σήμα δυνάμενης καταστολής.

Όπως αντιλαμβανόμαστε, οι πολίτες έχουν ατελή πληροφόρηση για τα γεγονότα και παρασύρονται στις αποφάσεις τους από τα συναισθήματά τους. Ιδιαίτερα σημαντικά είναι τα συναισθήματα του φόβου και του θυμού για τη λήψη αποφάσεων και έχουμε δει τους πολίτες να παρασύρονται από αυτά μαζικά βλ. περιπτώσεις εκλογών, δημοψηφίσματος κτλ.

Τα συμπεράσματα της Γιάνγκ είναι άκρως ενδιαφέροντα και διαφωτιστικά και αποτελούν πρόταση για τα αντιπολιτευόμενα κόμματα και την πολιτική κινητοποίηση των πολιτών σε ιδιαίτερα δύσκολα περιβάλλοντα. Αντί λοιπόν τα κόμματα της αντιπολίτευσης να εστιάζουν σε μελλοντικά κοινωνικά οφέλη για τους πολίτες θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν το θυμό ειδικότερα για την κινητοποίηση πολιτών υπέρ της δημοκρατίας.

Θα μπορούσε το αυτομαστίγωμα και η παραίτηση να μετατραπούν σε θυμό;
Πιθανόν γιατί όπως έγραψε και η Εμιλυ Ντίκινσον «Μόλις ταΐσεις τον θυμό πεθαίνει. Η πείνα είναι που τον παχαίνει». 


Προτεινόμενα αναγνώσματα

Lauren Elyssa Young. The Psychology of Repression and Dissent in Autocracy. Διαθέσιμο ΕΔΩ 
Μαστρογιάννη, Φ. Φόβος και Πολιτική. Διαθέσιμο ΕΔΩ  
Μαστρογιάννη, Φ. Φοβάμαι άρα Υπάρχω. Διαθέσιμο ΕΔΩ  
Μαστρογιάννη, Φ. Κοινωνική Βία και Φόβος των Ελίτ. Διαθέσιμο ΕΔΩ

πηγή



Share

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Λίγες οδηγίες πριν επισκεφθείτε το ιστολόγιό μας (Για νέους επισκέπτες)

1. Στην στήλη αριστερά βλέπετε τις αναρτήσεις του ιστολογίου μας τις οποίες μπορείτε ελεύθερα να σχολιάσετε επωνύμως, ανωνύμως ή με ψευδώνυμο, πατώντας απλά την λέξη κάτω από την ανάρτηση που γραφει "σχόλια" ή "δημοσίευση σχολίου" (σας προτείνω να διαβάσετε με προσοχή τις οδηγίες που θα βρείτε πάνω από την φόρμα που θα ανοίξει ώστε να γραψετε το σχόλιό σας). Επίσης μπορείτε να στείλετε σε φίλους σας την συγκεκριμένη ανάρτηση που θέλετε απλά πατώντας τον φάκελλο που βλέπετε στο κάτω μέρος της ανάρτησης. Θα ανοίξει μια φόρμα στην οποία μπορείτε να γράψετε το email του φίλου σας, ενώ αν έχετε προφίλ στο Facebook ή στο Twitter μπορείτε με τα εικονίδια που θα βρείτε στο τέλος της ανάρτησης να την μοιραστείτε με τους φίλους σας.

2. Στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας μπορείτε να βρείτε το πλαίσιο στο οποίο βάζοντας το email σας και πατώντας την λέξη Submit θα ενημερώνεστε αυτόματα για τις τελευταίες αναρτήσεις του ιστολογίου μας.

3. Αν έχετε λογαριασμό στο Twitter σας δινεται η δυνατότητα να μας κάνετε follow και να παρακολουθείτε το ιστολόγιό μας από εκεί. Θα βρείτε το σχετικό εικονίδιο του Twitter κάτω από τα πλαίσια του Google Friend Connect, στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας.

4. Μπορείτε να ενημερωθείτε από την δεξιά στήλη του ιστολογίου μας με τα διάφορα gadgets για τον καιρό, να δείτε ανακοινώσεις, στατιστικά, ειδήσεις και λόγια ή κείμενα που δείχνουν τις αρχές και τα πιστεύω του ιστολογίου μας. Επίσης μπορείτε να κάνετε αναζήτηση βάζοντας μια λέξη στο πλαίσιο της Αναζήτησης (κάτω από τους αναγνώστες μας). Πατώντας την λέξη Αναζήτηση θα εμφανιστούν σχετικές αναρτήσεις μας πάνω από τον χώρο των αναρτήσεων. Παράλληλα μπορείτε να δείτε τις αναρτήσεις του τρέχοντος μήνα αλλά και να επιλέξετε κάποια συγκεκριμένη κατηγορία αναρτήσεων από την σχετική στήλη δεξιά.

5. Μπορείτε ακόμα να αφήσετε το μήνυμά σας στο μικρό τσατάκι του blog μας στην δεξιά στήλη γράφοντας απλά το όνομά σας ή κάποιο ψευδώνυμο στην θέση "όνομα" (name) και το μήνυμά σας στην θέση "Μήνυμα" (Message).

6. Επίσης μπορείτε να μας στείλετε ηλεκτρονικό μήνυμα στην διεύθυνσή μας koukthanos@gmail.com με όποιο περιεχόμενο επιθυμείτε. Αν είναι σε προσωπικό επίπεδο θα λάβετε πολύ σύντομα απάντησή μας.

7. Τέλος μπορείτε να βρείτε στην δεξιά στήλη του ιστολογίου μας τα φιλικά μας ιστολόγια, τα ιστολόγια που παρακολουθούμε αλλά και πολλούς ενδιαφέροντες συνδέσμους.

Να σας υπενθυμίσουμε ότι παρακάτω μπορείτε να βρείτε χρήσιμες οδηγίες για την κατασκευή των αναρτήσεών μας αλλά και στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας ότι έχει σχέση με δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα.

ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΣΤΕ ΚΑΛΗ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ

Χρήσιμες οδηγίες για τις αναρτήσεις μας.

1. Στις αναρτήσεις μας μπαίνει ΠΑΝΤΑ η πηγή σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή μερος αναρτησης που προέρχεται απο άλλο ιστολόγιο. Αν δεν προέρχεται από κάποιο άλλο ιστολόγιο και προέρχεται από φίλο αναγνώστη ή επώνυμο ή άνωνυμο συγγραφέα, υπάρχει ΠΑΝΤΑ σε εμφανες σημείο το ονομά του ή αναφέρεται ότι προέρχεται από ανώνυμο αναγνώστη μας.

2. Για όλες τις υπόλοιπες αναρτήσεις που δεν έχουν υπογραφή ΙΣΧΥΕΙ η αυτόματη υπογραφή της ανάρτησης. Ετσι όταν δεν βλέπετε καμιά πηγή ή αναφορά σε ανωνυμο ή επώνυμο συντάκτη να θεωρείτε ΩΣ ΑΥΣΤΗΡΟ ΚΑΝΟΝΑ ότι ισχύει η αυτόματη υπογραφή του αναρτήσαντα.

3. Οταν βλέπετε ανάρτηση με πηγή ή και επώνυμο ή ανώνυμο συντάκτη αλλά στη συνέχεια υπάρχει και ΣΧΟΛΙΟ, τότε αυτό είναι ΚΑΙ ΠΑΛΙ του αναρτήσαντα δηλαδή είναι σχόλιο που προέρχεται από το ιστολόγιό μας.

Σημείωση: Να σημειώσουμε ότι εκτός των αναρτήσεων που υπογράφει ο διαχειριστής μας, όλες οι άλλες απόψεις που αναφέρονται σε αυτές ανήκουν αποκλειστικά στους συντάκτες των άρθρων. Τέλος άλλες πληροφορίες για δημοσιεύσεις και πνευματικά δικαιώματα μπορείτε να βρείτε στην κάτω μπάρα του ιστολογίου μας.